فرزند و نقش آن در بهبود روابط همسران و آرامش خانواده

فرزند و نقش آن در بهبود روابط همسران و آرامش خانواده/ امروزه خانواده ها برای اینکه مسئولیت هایشان کمتر شود از آوردن فرزند خودداری می‌کنند یا از داشتن لذت بچه بیشتر در خانوادهد خود را محروم می کنند.

این در حالی است که اگر ما به فواید داشتن فرزند بیاندیشیم می بینیم که داشتن فرزند دارای آثار مثبت فراوانی است که می تواند ترس های ما که ناشی از دنیای پر از تکنولوژی امروز است را از بین ببرد. آرامش و استحکام خانواده با فرزند کمتر دچار تنش خواهد شد.

در این جا به بیان بررسی های علمی صورت گرفته در این باره می پردازیم.

نقش روانی فرزندان بر خانواده

براساس یافته های بدست آمده از پژوهش ها و  نتایج مطالعات وتحقیقات انجام شده در روانشناسی حضور کودکان در خانواده بر حالات روانی والدیناثر می گذارند. بر جامعه پذیری اعتماد به نفس تقویت عزت نفس احساس مثمر ثمر بودن و کارآمدی و تداوم حیات خانواده تأثیر مثبت دارد.

فرزند به خانواده صفا و صمیمیت خاصی می بخشد و پیوند زناشویی را مستحکم می‌کند. در مقابل، تنها زیستی و خودداری از داشتن فرزند باعث اختلال در کارکرد خانواده شده و آثار منفی بسیاری بر حالات روانی والدین به همراه دارد. خودداری از داشتن فرزند گرایشی است که با تأثیرپذیری از فرهنگ غرب به وجود آمده و در حال تبدیل شدن به يك نوع سبك زندگی است. (کرین فیلد و کونیتزک، 2017 ).

آثار منفی بی فرزندی

برخی تحقیقات آثار منفی و زیانبار کنترل بارداری را مورد توجه قرار داده و افزایش بی فرزندی را به منزله رشد جامعه فردی و نوعی خود محوری توصیف کرده اند. (سیگیل، ۲۰۱۳) در سطح اجتماعی زنان بی فرزند مسئول پیری سریع جمعیت و پدید آمدن پوسیدگی سیستمهای تأمین اجتماعی شناخته می‌شوند. (فوکوس ۲ ، ۲۰۱۳ ؛ لاست”، ۲۰۱۳)

تحقیقاتی که با رویکرد روان شناختی و با هدف بررسی آثار فرزندآوری در خانواده انجام شده است اثرات منفی بی‌فرزندی و تک فرزندی را بر کاهش انسجام خانواده، عدم سرزندگی و نشاط، احساس ناامیدی در زندگی و حرمت خود پایینی والدین نشان داده اند. (لیسن و بلانتون ، ۲۰۰۱).

از نظر اسلام پدر و مادر شدن یک نوع نیاز است. این یافته با برخی تحقیقات در روان شناسی هم سویی دارد. از نظر هرن پدر یا مادر بودن با احساس‌ترین تجربه انسان است. هیچ کس تا وقتی بچه دار نشود و او را عاشقانه دوست نداشته باشد، نمی‌تواند معنای واقعی زندگی را درک کند. (کانفیلد، ۱۳۸۲، ص۱۱).

از سوی دیگر بی فرزندی در خانواده ها یک فضای خالی را به وجود می‌آورد و باعث تضاد می‌شود. پژوهش ها نشان داده است که فرزندان با تولد خود افق تازه ای را در پیش روی والدین قرار می‌دهند و موجبات رشد و تعالی در خانواده را فراهم می‌کنند. (میلکی و همکاران،۲۰۰۸). از این رو، روان شناسان خانواده ها را به فرزندآوری تشویق و ترغیب کرده اند.

فرزندان و روابط زوجین

برآورده شدن انتظارات والدین و تقویت عزت نفس آنان یکی دیگر از کارکردهای مثبت فرزند در خانواده محسوب می‌شود. زن و مرد انتظار دارند که پس از ازدواج صاحب فرزند شوند و در موارد بسیاری این امر خود انگیزه ازدواج است. پدر و مادر عروس و داماد و خویشان و آشنایان نیز به گونه ای عمل می‌کنند که بیانگر چنین انتظاری است. انتظاراتی از این دست در صورتی که به موقع رفع نشود موجب ارزشیابی منفی دیگران و در نتیجه خود پنداره منفی و عزت نفس پایین در زوجین می‌شود. در این صورت که آنها از خویشتن دارند بطور ضمنی در همه واکنشهای ارزشی آنان تجلی می‌کند.

درصد افرادی که در جهان از نداشتن فرزند رنج می‌برند و مبتلا به بحران عزت نفس هستند قابل توجه است. این افراد کسانی هستند که تحمل تنهایی را ندارند. دائماً احساس يك نياز توام با فشار برای داشتن فرزند دارند. اعتماد به نفس خود را در مقابل این وسوسه ذهنی که دیگران درباره آنها چه فکر می کنند از دست میدهند؛ گاه و بیگاه احساس غم و اندوه و ناکامی و حیرت می‌کنند. (هانسین و همکاران ۲۰۰۹)

در پژوهشی دریافتند زنان بدون فرزند رضایت از زندگی و عزت نفس پایین تری دارند. برخی تحقیقات هم نشان داده است عزت نفس والدین بعد از تولد فرزند شان به صورت قابل توجهی افزایش می یابد (وینزیل، ۲۰۲۱). یافته های پژوهشی و مشاهدات بالینی حکایت از آن دارد که عدم حضور فرزند در محیط خانواده یکی از عوامل ناپایداری در زندگی مشترک است (فروتن، ۱۳۹۲).

فرزند و استحکام خانواده

فرزند، مخصوصاً فرزند خردسال به منزله پیوندی بین مادر و پدر است . از این رو بی فرزندی و حتى کم فرزندی باعث تزلزل خانواده می شود. در پژوهشهایی که به بررسی علل طلاق پرداخته شده یکی از علل بارز آن نداشتن فرزند ذکر شده است. هر چند که ممکن است زوجین خود تصمیم به نداشتن کودک گرفته باشند و یا به دلیل وجود مشكلات ژنيتيك و یا بیماریهایی که منجر به عدم باروری شده است توان تولید نسل را نداشته باشند.

با توجه به نقش مثبت فرزند در استحکام و تداوم حیات خانواده، تصمیم به داشتن فرزند در برخی از فرهنگ ها رو به افزایش گذاشته است. حتی برخی از خانواده های بی فرزند اقدام به پذیرفتن فرزند خوانده می‌کنند «پدر یا مادر خوانده اینترنتی» اصطلاحی است که در سالهای اخیر رواج یافته. برخی از پژوهشها نشان داده است زنان و مردانی که ارتباط دائم و منظمی با فرزند خواندههایشان از طریق فضای مجازی دارند، از شادابی و نشاط و سلامت روانی بیشتری برخوردارند .(گویرتز ، ۲۰۰۹).

فرزندان امید دوران پیری والدین

از دیگر مزایای داشتن، فرزند تحقق بخشیدن به امیدهای والدین در دوران سالمندی و پیری آنها است. تحقیقات نشان میدهد داشتن فرزند می‌تواند امید به زندگانی را در والدینی که دارای فرزند هستند افزایش دهد. در خانواده‌های فاقد فرزند معمولاً امید به زندگانی در زن و شوهر چندان چشمگیر نیست یا هنگامی که والدین فرزندان خود را به گونه ای تربیت نکرده‌اند که در آینده یار و یاور آنان باشند نیز میزان امید آنان به زندگی چندان زیاد نیست. اگر والدین بخواهند که فرزندانشان در آینده از ایشان دستگیری کنند و با آنان مهربان باشند (کریوینفیلد، ۲۰۱۷ ، ص۳۵۱)

طبق آموزه‌های اسلامی والدین باید به تربیت اخلاقی فرزندان خویش توجه بیشتری کنند و با آنان مهربان و صمیمی باشند. چنین فرزندانی می‌توانند در زندگی آینده والدین نقش آفرین باشند و در دوران کهولت و ناتوانی از آنان حمایت کنند.

آنان که فاقد فرزند هستند معمولاً دوران پیری را با حمایت کمتری پشت سر می گذارند و از احساس تنهایی بیشتر رنج میبرند. گاه از تصمیم قبلی خود مبنی بر نخواستن فرزند دستخوش احساس پشیمانی می‌شوند. البته در برخی موارد به خاطر فراهم نبودن شرایط لازم والدین از داشتن فرزند محروم می‌شوند که در این صورت نیز در دوران کهولت احساس تنهایی خواهند کرد.

منبع:

شجاعی، محمدصادق، نقش فرزند در بهبود روابط اخلاقی همسران و استحکام خانواده با تاکید بر منابع اسلامی، مطالعات اخلاقی خانواده، شماره 1، 1402، صص145 تا148