والدین و نقش آنها بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان چیست؟ والدین اولین کسانی هستند که با کودکان ارتباط برقرار می کنند. آنهاتاثیرگذارترین برخوردها و تعاملات را در شکل گیری ساختار زندگی آینده ی کودک دارند. تجارب نشان داده است که شرایط نامطلوب در طول سال های اولیه رشد می تواند اثرات بلند مدتی بر روی صفات مختلف کودکان داشته باشد. تاثیر خانواده به عنوان نخستین و موثرترین واحد اجتماعی بر فرزندان، امری بدیهی و مشخص است. درجریان تحول کودک محیط و شرایط خانواده یک عامل مثبت و مهیا کننده زمینه‌های تحول است.
در ابتدا باید به این موضوع اشاره کنیم که کودکان همچون لوحی سفید و آینه ای از رفتار و اعمال والدین خود هستند. آنها در ابتدایی ترین مراحل از زندگی خود بر اساس ایجاد تعامل با افراد خانواده و با توجه به نحوه برخورد و رویارویی آنان با یکدیگر، همچنین مسائل و مشکلات زندگی در گذر زمان به رشد فکری، خودباوری و عزت نفس و یا عدم وجود آن خواهند رسید؛ که موجب بروز موفقیت و احساس رضایتمندی و در نقطه مقابل عدم توانایی و احساس شکست می شود. بنابراین نحوه برخورد والدین از هر حیتث و جنبه ای از اهمیت زیادی برخوردار است.
معمولاً فرزندان نیازهای خود، به‌ویژه نیازهای مرتبط با مسائل درسی را کم‌تر به زبان می‌آورند. ارتباط والدین با مدرسه و آگاهی والدین از وضعیت تحصیلی دانش‌آموز باعث شناسایی بهتر نقاط قوت و فرصت‌های بهبود دانش‌آموز می‌شود. بر همین اساس یاری رساندن به او معنای بهتری پیدا می‌کند. این ارتباط نشان می‌دهد موفقیت دانش‌آموز چه‌قدر برای والدین اهمیت دارد و این موضوع برای دانش‌آموز ایجاد تعهد می‌کند. فرزندان نیز انتظار دارند والدین با ارتقای سطح معلومات و آگاهی‌شان به نیازها، مشکلات و انتظارات آنها پاسخ دهند؛ تا آنها نیز به‌راحتی بتوانند راه درست را بیابند.
*تحصیل، بهترین هدف برای فرزندان است؟
خانواده های امروزی، نسبت به نسل های گذشته حساسیت بسیار بیشتری نسبت به تحصیل و موفقیت تحصیلی فرزندانشان دارند. برخی که فرزندان درس خوان و با استعداد تری دارند، با فراهم آوردن تمام شرایط رفاهی، آن ها را در یک محیط ایزوله و بسته قرار داده و از تجربه های کودکی و نوجوانی دور می کنند. از طرف دیگر خانواده هایی که فرزندان بی علاقه نسبت به درس دارند، با صرف هزینه های آموزش و حتی تنبیه و فشار، فرزندانشان را مجبور به درس خواندن می کنند.
تحصیل و موفقیت تحصیلی در نگاه اول زیبا و مثبت به نظر می رسد؛ اما توجه به این نکته که گرایش تمام کودکان و نوجوانان به تحصیل در بهترین سطح و عدم توجه به علایق کودکان، تاثیرات بسیار منفی بر سلامت روحی و جسمی فرزندان و حتی اقتصاد کشور می گذارد.
پس به این نتیجه می رسیم که والدین باید برای موفقیت تحصیلی فرزندشان به علاقه، استعداد، توانایی، رویاها و ظرفیت تحصیل او توجه کنند. در غیر این صورت حتی اگر کودک به بالاترین درجات علمی هم برسد، خوشحال نخواهد بود.
*نکاتی که می تواند به آرامش تحصیلی کودک کمک کند
۱- فضای آرام و دلپذیر خانه و خانواده و جلوگیری از مشاجره و درگیری در حضور کودک.
۲- تنها نگذاشتن کودک در زمان امتحانات و فشار درسی.
۳- تجربه های تحصیلی خود را با کودک در میان بگذارید و توجه کنید. فقط از خود تعریف نکنید. خود و سختی های زمان خود را با او مقایسه نکنید. سعی کنید هرگز تحقیر نشود.
۴- پاداش دادن به کودک در موفقیت ها و افزایش انگیزه آنها.
۵- ارتباط و تعامل با مدرسه و معلمان کودک باید همیشگی باشد.
۶- روش های سرگرم کننده برای یادگیری او فراهم کنید و از شیوه خشک کاغذ و قلمی فراتر روید.
۷- صحبت با کودک درباره مدرسه و تمام دغدغه هایی که ممکن است ذهن او را مشغول کرده باشد. حضور مشاور در زمان هایی که کودک از گفتن مشکلاتش به شما امتناع می کند.
عوامل بسیاری در هماهنگی و ارتباط بین خانه و مدرسه دخیل هستند که دلیل اصلی موفقیت تحصیلی دانش آموزان است.
پروفسور جویس استین از دانشگاه جان ها‌پکینز به نکاتی در این زمینه اشاره می‌کند:
1-تربیت فرزند:
والدین باید با مطالعه، حضور در کلاس‌های آموزشی، مشورت با والدین موفق و… به بهترین شیوه‌های آموزش و پرورش کودک مسلط شوند.
حضور در مقاطع مختلف تحصیلی برای دانش‌آموز، با تحولاتی همراه است که باید با حمایت والدین این تحولات را بپذیرد و رفتار مناسبی در برخورد با این تحولات داشته باشد؛ بنابراین خانواده باید همپای تغییر و تحولات با او حرکت کند.
2- گفت وگو و برقراری ارتباط:
والدین موظف هستند ارتباطی مناسب بین فرزندشان و مدرسه برقرار کنند که این هماهنگی و ارتباط بی‌تردید اثرات مثبتی بر وضعیت رفتاری و تحصیلی فرزند خواهد داشت. آنها باید همواره در جلسه‌های مدرسه حضور پیدا کنند و نیازهای فرزندشان را هنگام حضور در جلسه‌ها با مدیر، آموزگار یا مشاور در میان بگذارند. علاوه بر آن بر اساس یک جدول زمانی مشخص و جدا از دعوت مدرسه برای جلسه، به مدرسه فرزندشان مراجعه کنند و از وضعیت تحصیلی فرزندشان مطلع شوند.
3- متعهد بودن:
تعهد والدین در قبال فرزند، تعهدی است که تنها محدود به صرف هزینه برای او نمی‌شود. این تعهد باید با حضور موثر و مستمر والدین در عرصه‌های مختلف زندگی فرزند به‌ویژه در زندگی اجتماعی و تحصیلی او مشاهده شود. ازاین‌رو والدین باید به هر نحو ممکن در فعالیت‌ها و برنامه‌های مدرسه‌ی فرزندشان مشارکت کنند. همچنین در صورت موافقت اولیای مدرسه در برنامه‌های فوق برنامه نیز، حتی اگر در حد هم‌فکری و برنامه‌ریزی باشد، همکاری کنند. آنها باید به تعهد خود به عنوان والدین پایبند باشند و هیچ‌گاه به بهانه کار و گرفتاری از مسئولیت پدر و مادر بودن شانه خالی نکنند. رفتار متعهد‌انه والدین، درسی عملی برای فرزند است.
4-تکمیل آموزش‌ها در منزل:
والدین باید بتوانند فرزندشان را در انجام تکالیف مدرسه کمک کنند. حتی اگر خودشان نمی‌توانند باید از افراد دیگر کمک بگیرند. کسب اطلاعات کامل درباره مباحث درسی، سیاست‌گذاری‌های آموزگار و اولیای مدرسه در آموزش و پرورش و… گامی موثر برای تکمیل آموخته‌های مدرسه است.
5- تصمیم‌گیری
والدین موفق همواره درباره‌ی وضعیت تحصیلی و دیگر مسائل مرتبط با فرزندشان به‌درستی می‌اندیشند و تصمیم‌گیری می‌کنند. این والدین، به والدین پیشگام یا رهبر معروف هستند. اگرچه نباید تصمیم‌گیری والدین جنبه‌ی تحمیل و اجبار به خود بگیرد، باید به عنوان کلیدی برای حل مشکلات فرزند مطرح باشد. قاطعیت در تصمیم‌گیری نکته‌ی مهمی است که والدین باید به آن توجه کنند.
6-همکاری و مشارکت:
شناسایی نیازها و امکانات آموزشی مدرسه می‌تواند والدین را برای مشارکت و حضور بیشتر یاری دهد. آگاهی از وضعیت مدرسه، چه از جهت نیازهای آموزشی و چه از جهت نیازهای دیگر چون بهداشت مدرسه، برنامه‌های فوق‌برنامه و… برای والدین ضروری است. البته اولیای مدرسه هم باید از وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تک تک دانش‌آموزان آگاه باشند تا این مشارکت شکل مناسب‌تری به خود بگیرد.
درنهایت دانش‌آموزان برای رشد و موفقیت تحصیلی خود نیازمند مشارکت واقعی والدین و والیای مدرسه هستند. این موضوع در مطالعه‌ی مصاحبه‌هایی که با والدین دانش‌آموزان برتر انجام و منتشر شده است به‌خوبی مشهود و نمایان است.
نویسنده: زهرا دمیری
