لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) یک بیماری خودایمنی مزمن است که عمدتاً زنان را در سنین باروری تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری می‌تواند بارداری را به یک چالش پزشکی پیچیده تبدیل کند، چرا که هم بر سلامت مادر و هم بر جنین تأثیر می‌گذارد. در این مقاله به بررسی جامع تأثیرات لوپوس بر بارداری و زایمان، راهکارهای مدیریتی و توصیه‌های ضروری برای این گروه از بیماران می‌پردازیم.
لوپوس یک بیماری چندسیستمی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های سالم حمله می‌کند. از آنجا که این بیماری بیشتر زنان جوان را مبتلا می‌کند، موضوع بارداری در این بیماران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در گذشته به زنان مبتلا به لوپوس توصیه می‌شد از بارداری خودداری کنند، اما امروزه با پیشرفت‌های پزشکی، اکثر این زنان می‌توانند با نظارت دقیق بارداری سالمی داشته باشند .
برنامه‌ریزی قبل از بارداری
برنامه‌ریزی دقیق قبل از بارداری برای زنان مبتلا به لوپوس ضروری است. حداقل 3 تا 6 ماه قبل از اقدام به بارداری باید با پزشک مشورت شود. این برنامه‌ریزی شامل موارد زیر است:
۱. ارزیابی وضعیت بیماری
بیماری باید حداقل 6 ماه قبل از بارداری در فاز غیرفعال (رمیسیون) باشد. مطالعات نشان داده‌اند که بارداری در فاز فعال لوپوس با عوارض بیشتری همراه است .
۲. بررسی عملکرد اندام‌های حیاتی
ارزیابی کامل کلیه‌ها، قلب، ریه‌ها و سیستم عصبی ضروری است. بیماران با درگیری کلیه (نفریت لوپوسی) باید تحت نظر ویژه باشند .
۳. تنظیم داروها
برخی داروهای لوپوس مانند متوترکسات و مایکوفنولات باید قبل از بارداری قطع شوند، در حالی که داروهایی مانند هیدروکسی کلروکین معمولاً در بارداری بی‌خطر هستند .
۴. مکمل‌ها
مصرف اسید فولیک قبل از بارداری برای پیشگیری از نقایص لوله عصبی در جنین توصیه می‌شود .
۵. بررسی آنتی‌بادی‌ها
زنان با آنتی‌بادی‌های آنتی‌فسفولیپید (APA) در معرض خطر بالاتر لخته شدن خون و سقط هستند و ممکن است نیاز به درمان پیشگیرانه داشته باشند
چالش‌های بارداری در لوپوس
۱. شعله‌ور شدن بیماری
برخی مطالعات نشان داده‌اند که احتمال شعله‌ور شدن لوپوس در بارداری افزایش می‌یابد، به ویژه در سه ماهه سوم و دوره پس از زایمان .
۲. عوارض مادری
پرهاکلامپسی: شیوع آن در زنان باردار مبتلا به لوپوس به طور قابل توجهی بالاتر است (23.68% در یک مطالعه) .
ترومبوز: به ویژه در بیماران با سندرم آنتی‌فسفولیپید کم‌خونی و ترومبوسیتوپنی
مشکلات کلیوی: تشدید پروتئینوری و اختلال عملکرد کلیه
۳. عوارض جنینی
سقط جنین: نرخ سقط در مطالعات بین 21.05% تا 50% گزارش شده است .
مرده‌زایی: مرگ داخل رحمی جنین در 2.64% موارد
زایمان زودرس: در 57.89% موارد اتفاق افتاده است
محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR): نوزادان با وزن کم (میانگین 2248 گرم در یک مطالعه) .
لوپوس نوزادی: یک عارضه نادر که معمولاً موقتی است و شامل راش پوستی و مشکلات خونی می‌شود.
مدیریت بارداری در لوپوس
۱. نظارت دقیق
● مراجعات مکرر به روماتولوژیست و متخصص زنان
● آزمایش‌های منظم خون و ادرار برای بررسی فعالیت بیماری و عملکرد کلیه
● سونوگرافی‌های مکرر برای پایش رشد جنین
۲. درمان دارویی
کورتیکواستروئیدها: برای کنترل فعالیت بیماری، با کمترین دوز مؤثر
هیدروکسی کلروکین: که نه تنها برای کنترل لوپوس بلکه برای کاهش خطر عوارض بارداری توصیه می‌شود
آسپرین با دوز پایین: برای کاهش خطر پرهاکلامپسی و ترومبوز
هپارین: در بیماران با سندرم آنتی‌فسفولیپید
۳. کنترل عوارض
کنترل دقیق فشار خون
مدیریت پرهاکلامپسی در صورت بروز
پایش دقیق عملکرد کلیه
زایمان در زنان مبتلا به لوپوس
۱. زمان زایمان
به دلیل خطر بالای زایمان زودرس، میانگین سن حاملگی در این بیماران حدود 37 هفته گزارش شده است .
۲. روش زایمان
اگرچه بسیاری از زنان مبتلا به لوپوس می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند، اما نرخ سزارین در این گروه بالا است (73.68% در یک مطالعه) . تصمیم درباره روش زایمان باید بر اساس وضعیت مادر و جنین گرفته شود.
۳. محل زایمان
توصیه می‌شود زایمان در بیمارستانی انجام شود که دارای بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) باشد، چرا که نوزادان این مادران اغلب نارس هستند و ممکن است نیاز به مراقبت ویژه داشته باشند .
دوره پس از زایمان
۱. پایش بیماری
خطر شعله‌ور شدن لوپوس در دوره پس از زایمان بالا است. مراجعه به روماتولوژیست 2-3 ماه پس از زایمان برای ارزیابی وضعیت بیماری و تنظیم داروها ضروری است .
۲. شیردهی
بسیاری از داروهای لوپوس با شیردهی سازگار هستند، اما باید با پزشک مشورت شود.
۳. کنترل عوارض
بروز پرهاکلامپسی یا سندرم HELLP پس از زایمان نیز ممکن است، بنابراین پایش دقیق علائم حیاتی ضروری است .
عوامل پیش‌بینی کننده نتایج بارداری
– بیماری در فاز غیرفعال (رمیسیون) به مدت حداقل 6 ماه قبل از بارداری
– عدم درگیری کلیه یا درگیری خفیف کلیه با عملکرد طبیعی
– فشار خون طبیعی
عدم وجود آنتی‌بادی‌های آنتی‌فسفولیپید در مقابل، عوامل زیر با نتایج نامطلوب بارداری مرتبط هستند:
– بیماری فعال در زمان لقاح
– وجود نفریت لوپوسی
– فشار خون بالا
– وجود آنتی‌بادی‌های آنتی‌فسفولیپید
نتیجه‌گیری
بارداری در زنان مبتلا به لوپوس اگرچه پرخطر محسوب می‌شود، اما با برنامه‌ریزی دقیق، نظارت منظم و مدیریت مناسب می‌تواند به نتیجه مطلوب منجر شود. کلید موفقیت در این بارداری‌ها، همکاری نزدیک بین بیمار، روماتولوژیست و متخصص زنان است. زنان مبتلا به لوپوس که قصد بارداری دارند باید حداقل 3-6 ماه قبل از اقدام به بارداری با پزشک خود مشورت کنند تا بیماری تحت کنترل درآید و داروهایشان تنظیم شود. با این اقدامات، بسیاری از این زنان می‌توانند بارداری نسبتاً ایمنی داشته و نوزادان سالمی به دنیا آورند .
✍️ زینب کامکار
