تربیت فرزند مساله اصلی و مهم پدر و مادرهاست، به خصوص در چند دهه اخیر که رسانه‌های نوین ارتباطی در تمام عرصه‌های زندگی وارد شدند. در این شرایط نیاز است پدر و مادرها در زمینه مدیریت استفاده از رسانه به راهکارهای علمی و روانشناختی مسلط باشند تا در زمینه تربیت فرزند موفق عمل کنند. مدیریت رسانه امروزه یکی از نیازهای والدین است. یکی از سوال‌های مهم والدین این است که چرا بچه‌هامون در استفاده از رسانه اعم از موبایل، تبلت، رایانه، تلویزیون، کنسول‌های بازی و…زیاده روی میکنن؟
برای جواب دادن به این سوال باید اول به این نکته توجه کرد که کودک بر اساس چه نیازی به این ابزار مراجعه میکنه؟ با جواب دادن به این سوال اولین راهکار مدیریت رسانه در خانواده مشخص میشه.
نیاز به بازی و سرگرمی در کودکان از جمله نیازهای اساسیه. در سنین اولیه کودکی بازی جزئی از زندگی کودکه، به عبارتی زندگی در نگاه او یعنی بازی؛ در بازی با دنیای اطراف خودش رابطه برقرار میکنه؛ شناخت خودش رو گسترش میده و به درک و فهم جدیدی از دنیا میرسه. در سنین کودکی دوم نیز هرچند بازی‌ها هدفمند شدن ولی نیاز به سرگرمی و بازی به وضوح در رفتار کودک قابل مشاهده ست.
نیاز بعدی در کودک نیاز به رابطه و تعامل با دیگرانه. بچههای ما مثل هر انسان دیگری نیاز به برقراری رابطه و تعامل با دیگران دارن. کودکانی که در سنین اولیه رشد، با همسالان خودشون ارتباط ندارن در آینده دچار اختلال و مشکل میشن. بنابراین کودک نیاز داره ساعتی از روز رو در تعامل با همسالان خودش بازی کنه. او در ارتباط و بازی با دیگر بچه‌ها به رشد اجتماعی، شناختی، اخلاقی میرسه. خوب حالا بعد از شناسایی علت تمایل بچه‌ها به رسانه اولین راهکار مشخص میشه.
راهکار اول: جایگزینی
راهکار اول جایگزین کردن کار با ابزار رسانه با فعالیت‌های سالم و مورد نیاز بچه‌هاست. اگه در ساعاتی از روز امکان بازی و سرگرمی و رابطه با دوستان و همسالان برای کودک فراهم بشه صد البته که او به بازی و فعالیت بدنی رو میاره و به روش مجازی نیاز خودش رو تامین نمیکنه. تعداد زیاد خواهر و برادر، رابطه کودک با بچههای اقوام و دوستان، محیط مناسب خانه برای بازی و… همگی نیاز بچه‌ها به بازی و ارتباط با همسالان رو فراهم میکنه. بنابراین پدر و مادر باید ببینن تا چه اندازه زمینه تامین این دو نیاز رو در دنیای واقعی برای فرزندشون فراهم کردند؟ بعد، از زیاده روی اونا در استفاده از رسانه‌های مجازی شکایت کنند.
در راهکار جایگزینی، دو نوع جایگزینی رو میشه نام برد. جایگزینی رفتاری و دیگری جایگزینی محتوایی
جایگزین رفتاری
در جایگزینی رفتاری، فعالیت‌ها و رفتارهایی رو در دنیای واقعی جایگزین فعالیت بچه‌ها با ابزار رسانه میکنند. بازی و فعالیت ورزشی و بدنی کودکان با خواهر و برادر، پدر و مادر، دوستان و همسالان و یا حتی بازی تک نفره، مطالعه، مشارکت در کارهای خانه با پدر و مادر، نقاشی، رنگ‌آمیزی، تهیه کاردستی ، رسیدگی به گل و گیاه و حیوانات خانگی و… نمونه‌ای از جایگزینی رفتاری است.
- دکوراسیون منزل رو طوری تغییر بدید تا فضای امن و راحتی برای بازی بچه‌ها فراهم بشه.
- تولد خواهر و برادر جدید بهترین هدیه و سرمایه ای هست که برای خودتون و فرزند عزیزتون در نظر میگیرید.
- زمینه بازی و ارتباط با بچههای خویشاوند و دوست رو برای فرزندانتون فراهم کنید.
- از نظر روانشناختی هیچ وقت بازی با یک حیوان خانگی جایگزین ارتباط با همسالان برای بچه‌ها نمیشه. بنابراین لیاقت و شایستگی فرزند عزیز شما همبازی بودن با یک انسان هست و بازی با یک حیوان خانگی هرگز جایگزین ارتباط او با همسالانش نخواهد شد.
- برای کودکی که مدت زمان کافی با همسالان خودش میگذرونه، در مرحله بعد با نگهداری و مراقبت از جوجه پرندگان مثل جوجه اردک، بلدرچین، مرغ و … لحظات لذت بخش و آموزنده‌ای رو براش فراهم کنید.
- فریاد خنده و بازی بچه‌ها، امر بسیار طبیعی و مطلوبیه، با عکس العمل غیر طبیعی اعتراض گونه و ظالمانه بازی اونها رو محدود نکنید.
- تفریح و بازی در محیط‌های آزاد، بوستان‌ها، کوه و… رو حتما در برنامه خانواده جای بدید.
- در حد امکان در بازی‌های فیزیکی و جمعی با بچه‌ها شرکت کنید.
- گوشی و تبلت رو دور از دسترس و دید بچههای کوچکتر قرار بدید.
- بچه‌ها رو در دوره‌های ورزشی شرکت بدید.
- عضویت در کتابخانه‌ها، امانت و مطالعه کتاب رو از برنامه‌های دائمی اعضای خانواده قرار بدید.
- با شرکت دادن بچه‌ها در فعالیت‌های خانه، انرژی مازاد بدنی اونها را تخلیه کنید، مسئولیت‌‌پذیر تربیت کنید و مهارت‌های مورد نیاز زندگی رو به اونها آموزش بدید.
جایگزین محتوایی
در جایگزین محتوایی، محتواهای رسانه‌ای مناسب کودکان جایگزین محتواهای نامناسب میشه. به عبارتی فیلم، انیمیشن، بازی و دیگر محتواهای سالم و مفید مورد علاقه بچه‌ها جایگزین فیلم و بازی‌های مخرب و آسیب‌زا میشه. برای کودکانی که عادت شدیدی به بازی ویدیوئی دارند، بازی‌های بومی سالم، سبک‌های مناسب بازی‌های ویدیوئی و انیمیشن‌های آموزنده و بدون خشونت، رو جایگزین انیمیشن‌ها و بازی‌های نامناسب در محیط مجازی کنید. البته کودکی رو که درگیر بازی ویدیوئی نیست تشویق به بازی در این محیط نکنید.
بعضی از تارنما‌های مفیدی که میشه در اون به محتوای مناسب برای کودکان دسترسی پیدا کرد به این ترتیب هست.
- تارنمای کودک و نوجوان عمار یار با آدرس https://ammaryar.ir/kids فیلم و انیمیشن ویژه نوجوانان رو در اختیار اونا قرار میده.
- آدرس http://Esra.ircg.ir تارنمایی برای آشنایی با بازی‌های مناسب گروه‌های سنی مختلفه.
- تارنمای تبیان با آدرس www.Tebyan.netبرای تهیه فیلم ها و پویانمایی‌ها مناسبه.
- برای آگاهی از پشت پرده رسانه‌ها سایت Nsainfo.irمفیده.
در فرصتی دیگر انواع سبک‌های بازی‌های ویدیوئی، ویژگی‌های آنها و نمونه بازی و سبک‌های مفید رو معرفی خواهیم کرد. برای دانستن نکاتی در مورد مدیریت فضای مجازی اینجا کلیک کنید.
